Kapalı Döngü Belgeseli 22 Nisan 2018 Dünya Günü’nde gösterime girmiş, “Döngüsel ekonomi modeli nedir?” sorusuna cevap veren dünyanın ilk uzun metrajlı belgeselidir. Belgesel döngüsel ekonomi modelini 5 temel strateji üzerine kurgulamıştır. Günümüzde, doğrusal ekonominin sınırlarına ulaştığına dikkat çekerek, döngüsel ekonomi modelini teşvik etmek için “azalt, yeniden, kullan, geri dönüştür, yenile ve yeniden icat” sloganlarıyla küresel örnekler sunar. Bu çabalar, döngüsel ekonomiye geçişin neden gerekli olduğunu evrensel bir dille aktararak toplumsal olarak bilinçlenmeyi hedeflemektedir.
GİRİŞ
Belgeselin yaratıcıları “Döngüsel Ekonomi Kulübü (DEK)” ortaklık kurarak filmin dünya çapında duyurulmasını görevini üstlenmiştir. DEK 4-10 Mart 2019 tarihleri arasında belgeseli 30 ülkede 70’ten fazla gösterim gerçekleştirerek belgeselin dünya çapında duyurulmasını sağlamıştır. DEK Londra merkezli 2018 yılında kurulmuş olup 82 ülkede gönüllülük esasına dayalı 260 kulübü bulanan kâr amacı gütmeyen, küresel ve herkese açık bir organizasyondur. DEK’in amacı, şehirlerde döngüsel yerel girişimleri tasarlayan, uygulayan ve destekleyen güçlü yerel kulüpler kurarak döngüsel ekonomi modelini dünya çapında duyurup, toplumsal bilinç ve kültür kazandırmaktır. Döngüsel ekonomi üzerine etkinlikler düzenler ve düzenli olarak web sitelerinde döngüsel ekonomiye ilişkin kaynaklar ve haberler yayınlamaktadırlar.
Kapalı Döngü Belgeseli Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilirlik Kalkınma Hedeflerinden (SKA) 12 numaralı “Sorumlu Tüketim ve Üretim” küresel hedefini desteklemek amacıyla hazırlanmıştır. SKA’ler 17 evrensel hedeften oluşmaktadır. Bu hedefler farklı gelişmişlik seviyesindeki ülkeler için geçerlidir ve Birleşmiş Milletlere üye ülkeler tarafından Eylül 2015’te kabul edilip, 1 Ocak 2016’da yürürlüğe girmiştir. SKA’lar, gezegenin sağlığını korumak, yoksulluğu yok etmek, barış ve refah ortamı oluşturmak gibi hedefleri içerir. Bu hedefler, küresel ve yerel sürdürülebilir kalkınma çabalarını kapsar ve 2030’da tamamlanmak üzere bir yol haritası oluşturmaktadır.
Kapalı Döngü Belgeseli Neden İzlenmeli ve Verdiği Mesajlar Nelerdir?
Döngüsel Ekonomi Nedir
Doğrusal ekonomi modelinin alternatifi döngüsel ekonomi modelidir. Belgesel de döngüsel ekonomiye geçişin artık kaçınılmaz olması gerektiğini ve tek çözümün bu olduğu savunulmaktadır. Döngüsel ekonomi kaynak verimliliğine önem verir ve kaynakların değerinin ekonomide mümkün olduğu kadar uzun kalması sağlar. Ürünler, yaşam döngüsünün sonunda atık olarak değerlendirilmiyor; bunun yerine, alternatif bir ürünün hammaddesi olarak kullanılıyor veya geri dönüştürülüyor. Bu şekilde üründen maksimum değer elde edilmektedir. Ayrıca, döngüsel ekonomi modeli ile atık oluşumu ve israf en aza indirilir.
Kapalı Döngü Belgeseli Neden İzlenmelidir?
Kapalı döngü belgeseli; “Unless we go to circular it’s game over for the planet; it’s game over for society”bu açılış cümleleriyle belgesel başlamaktadır. Türkçe çevirisi yaptığımızda; “Döngüsel dönüşümü gerçekleştiremez isek toplum ve gezegenimizin işi biter” anlamına gelmektedir. Bu cümleler Anvers İşletme Fakültesinde ve Cambridge Üniversitesinde profesör olan belgesel sunucusu Prof. Dr Wayne Visser tarafından izleyicilere aktarılmaktadır. “Al-kullan-at” doğrusal ekonomi modelinin çalışma şeklidir. Burada, üretilen bir ürün sadece kısa süreli olarak tüketicinin ilgisini çeker ve yeni ürünlerin ve ihtiyaç hissinin sürekli olarak teşvik edilmesi sonucunda, eski ürünlerin atılması ve yeni ürünlerin alınması gibi bir kısır döngü oluşmaktadır. Eski ürün atık olarak depolama ya da bertaraf alanlarına gönderilir. Bu da büyük çevresel sorunlara neden olur. Okyanusların plastik ile dolduğunu ve yapılan araştırmalarla okyanuslarda yaşayan balıkların neredeyse hepsinde mikroplastik atığına rastlandığını çarpıcı bir dille vurgulanmaktadır. Belgesel sistemin bu şekilde devam etmesinin sürdürülebilir olmadığını, dünya sağlığının geri döndürülemez bir eşik noktasına geldiğini ve küresel olarak üretim ve tüketim zihniyetimizin değiştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
Belgeselde, döngüsel ekonomi modeline geçişin sağlanmaması durumunda, diğer tüm iyi niyetli yaklaşımların çözüm olarak yeterli olamayacağı vurgulanır. Döngüsel ekonomi modelini izleyiciye “azalt, yeniden, kullan, geri dönüştür, yenile ve yeniden icat” 5 temel prensibine göre örneklerle neden daha iyi bir alternatif olduğunu göstermektedir.
Kapalı Döngü belgeseli Nisan 2019’dan beri “Closing the Loop” YouTube kanalında ücretsiz olarak izlenebilmektedir. Yayınlandığı tarihinden günümüze kadar buna “Türkçe” dahil olmak üzere 15 farklı dilde alt yazı seçeneği sunulmuştur. Kapalı Döngü belgesini ister aşağıdan, isterseniz de YouTube üzerinden izleyebilirsiniz.
“Kapalı Döngü Belgeseli”
Döngüsel Ekonomi Örnekleri
Belgeselde döngüsel ekonomi modelini ile üretim yapan örnek firmalardan bahsedilmektedir.
Bu firmalardan bazıları:
- Dutch Awearness – Hollanda’da tekstilde döngüsel ekonomi modelini benimsemiş öncü firmalardan biridir. Kullandıkları polyester ipliğinden üretilen giysiler 8 kez geri dönüştürülebilir özelliktedir. Geri dönüştürülmüş iplikler özelliklerini koruyarak iş kıyafetleri ve takım elbiseler üretirler.
- Interface – ABD’de kurulmuş bir halı üreticisidir. 2020 yılına kadar Sıfır Atık (“Mission Zero”) hedefini benimsemiş döngüsel ekonomi modeli ile üretim yapan firmadır. Ar-Ge çalışmaları ile yarı yarıya ham madde kullanarak benzer özellikler içeren halı üretmiştir. Üretimde yüksek teknolojinin yardımı ile atıkların % 95’ini geri dönüştürebilmektedir. Yaşam döngüsünde tüketici sonrasında ürünleri geri-al (“take-back”) sistemi ile müşterilerden halıları geri almakta ve halıları 3 şekilde tekrar değerlendirmektedir:
- Tekrar kullanılabilecek surumda olanları yıkamakta temizlemekte ve kullanılmış olarak satmaktadır.
- Eğer geri alınan halı kullanılmış olarak satış için uygun değilse kaplaması çıkarılıp lifleri tekrar yenilenmiş halılarda kullanılıp satılmaktadır.
- İki durumda uygun olamaya halı parçaları var ise enerji üretimi için yakılmaktadır.
- Novamont – Mısır, patates gibi nişasta bazlı gıda atıklarından bio bozunur (Poli Laktik Asit-PLA) hammadde üretirler. Örnek olarak Lavazza kahve firmasına bio bozunur kahve kapsülleri üretmesiyle tanınan bir İtalyan biyo-plastik şirketidir.
- Biogen – Gıda atıklarından elde edilen gaz ile yenilenebilir elektrik enerjisi üreten Birleşik Krallık’taki yenilenebilir enerji şirketidir. Firmanın atıkları da bio gübre olarak kullanılmaktadır. Firma evsel atık ve restoran atıklarını toplar.
Belgeselde bu örnekler haricinde farklı sektörlerden firma örnekleri bulunmaktadır. Döngüsel ekonomi modelini benimsemiş firmalar haricinde Ekvator’daki Quito şehir yönetiminin sürdürülebilir toplum sistemi üzerine yaptığı çalışmalarda ilham vericidir. Örnek olarak gösterilen bu çalışmalar bu sürecin sadece başlangıcıdır. Döngüsel ekonomi toplumsal olarak bir reform hareketi olmadığı sürece gerçekten uygulanamayacağını açık bir dille belirtilmektedir. Bu konunun siyaset üstü bir konu olduğu için dönemsel hükümetlerin ve siyasilerin konuya bu şekilde bakmaları ve yapılacak çalışmaların dönemsel değil uzun ömürlü iyileştirmelerle mümkün olabileceği belgeselde dikkat çeken diğer bir konudur.
Özetle, Kapalı Döngü Belgeseli döngüsel ekonomi modelini sanayi örnekleri göstererek konuyu hem akademik hem de herkesin anlayabileceği toplumsal bir dille ele alır. “Döngüsel dönüşümü gerçekleştiremez isek toplum ve gezegenimizin işi biter” açılış cümlesiyle başlayan belgeselde bu dönüşüm için henüz geç kalınmadığını, küresel olarak farkındalık kazandırılarak sürdürülebilir bir Dünya kurulabileceği gerçeğini savunmaktadır.
KAYNAKLAR
Global Compact Turkiye, “Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları”, (Ekim 2022), https://www.globalcompactturkiye.org/surdurulebilir-kalkinma-amaclari/#7
Global Goals, “12 Resposible Consumption and Production”, (Eylül, 2021), https://www.globalgoals.org/goals/12-responsible-consumption-and-production/
Closing The Loop News Release, “Closing the Loop: The world’s first feature-length
documentary on the circular economy”, (Nisan 2018), https://www.closingtheloopfilm.com/press/
Closing The Loop Film, “Closing the Loop Documantary”, (Nisan, 2019), https://www.youtube.com/watch?v=6g0AYbEoOGk&t=168s
