Yeşil sanayi dönüşüm projesi 2024 yılında Türkiye imalat sanayisinin sürdürülebilir bir üretim alt yapısı oluşturabilmesi için kritik bir milat olabilir. Paris İklim Anlaşması, dünya genelinde Türkiye dahil 196 ülke taraf konumundadır ve ortak hedef dünyanın ortalama sıcaklığını 1.5°C’ın altında tutmaktır. Avrupa Birliği (AB), 2019 yılının sonunda açıkladığı Avrupa Yeşil Mutabakatı, Paris Anlaşması kapsamındaki taahhütleri yerine getirmek için belirlediği yeni bir büyüme stratejisidir. AB bu mutabakat ile 2050 yılında iklim-nötr ilk kıta olmayı hedeflemektedir.
Yeşil Mutabakatı oluşturan sekiz temel alan vardır:
AB’nin 2030 ve 2050 için iklim hedefini artırmak
Temiz, ucuz, güvenli enerji sağlamak
Temiz ve döngüsel bir ekonomi için endüstriyi harekete geçirmek
Enerji ve kaynak açısından verimli bir şekilde inşa etmek ve yenilemek
Sıfır kirlilik ile toksik olmayan bir çevre
Ekosistemlerin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve onarılması
Çiftlikten sofraya: adil, sağlıklı ve çevre dostu bir gıda sistemi
Sürdürülebilir ve akıllı taşımacılığa (smart mobility) geçişi hızlandırmak
Yeşil Mutabakatı’nın getirdiği politikaların Avrupa sanayisine olan maliyetinin etkisi, rekabetçiliğin korunması ve emisyon azaltım hedefi AB’ye göre daha düşük olan ülkeler arasında üretim ve yatırımların kaymasını önlemek amacıyla “Sınırda Karbon Düzenleme (SKD) Mekanizması“nın uygulanmasının hedeflendiği görülmektedir. Karbon Sınırı Ayarlama Mekanizması, AB dışından yapılan ithalatlara karbon fiyatlandırması uygulayacaktır. Türkiye imalat sanayi tüm Türkiye ihracatının %90’ından fazlasını karşılamakta ve bunun %40’ından fazlası Avrupa Birliği’ne (AB) göndermektedir. Bu sebeple SKD’dan en çok etkilenecekler arasında Türkiye imalat sanayisi bulunmaktadır.
Önerilen Yazı
Döngüsel Ekonomi Nedir, Neden En İyi Alternatif?
Türkiye Cumhuriyeti Paris Anlaşması taaddütleri, AB ve diğer ülkelerin karbon fiyatlandırma politikaları vb. gelişmeler ışığında, daha sürdürülebilir ve döngüsel ekonomiye geçiş amacıyla Temmuz 2021 yılında Yeşil Mutabakat Eylem Planını duyurmuştur. Endüstriyel emisyonların kontrolü, çevre dostu hammadde seçimleri, atık yönetimi, geri dönüştürülebilir ürünlerin sayısının ve niteliğinin ön plana çıkartılması gibi döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde Türk imalat sanayisine yol haritası belirlenmiştir. Dünya Bankasının finansal destek alarak 2023’ün sonunda Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB ve TÜBİTAK tarafından “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi” duyurulmuştur. Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü “Humberto LOPEZ” in bu proje hakkındaki görüşleri ise:
“Daha yeşil bir ekonomiye geçiş, yalnızca çevresel bir zorunluluk değil, aynı zamanda Türkiye için muazzam bir ekonomik fırsattır. Bu proje, sanayi firmalarının yenilenebilir enerjinin gücünden faydalanmalarına, enerji verimli teknolojileri uygulamalarına ve döngüsel ekonomi ilkelerini benimsemelerine olanak tanıyarak daha sürdürülebilir ve müreffeh bir geleceğin önünü açacak” dedi.
Dünya Bankası Türkiye Ülke Direktörü Humberto LOPEZ
Dünya Bankasından alınan 450 milyon ABD Doları finansman desteğinin 250 milyon ABD Doları Kobi kuruluşlarının yeşil dönüşüm faaliyetlerine, 175 milyon ABD Doları TÜBİTAK tarafından yürütülecek projelere ayrılmıştır. Projeler kapsamında hibe ve geri ödenebilir finansman temin edecektir. Kalan 25 milyon ABD doları ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülecek çalışmalar için kullanılacaktır.
Türkiye Yeşil Sanayi Projesi 6 yıl devam edecektir. Dönemsel olarak farklı içeriğe sahip çağrılar duyuracaklarını bildirmişlerdir. SKD ilk olarak demir-çelik, çimento, alüminyum, elektrik ve gübre sektörlerinde uygulanacaktır. Yeşil Mutabakatı Eylem Planı kapsamında Ticaret Bakanlığı koordinasyonu ile ihracat geliri en yüksek olan Demir-Çelik, Alüminyum, Çimento, Kimyasallar, Plastik ve Gübre sektörlerini öncelikli olarak belirlenip “Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritası” hazırlanmıştır.
Bu yazımızda TÜBİTAK’ın Türkiye Yeşil Sanayi Projesi kapsamında duyurduğu çağrılardan bahsedilecektir. TÜBİTAK sırasıyla:
1831 – Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentörlük Çağrısı
1832 – Sanayide Yeşil Dönüşüm Çağrısı
1833 – Sayem Yeşil Dönüşüm Çağrısını duyurmuştur.
1831 – Yeşil İnovasyon Teknoloji Mentörlük Çağrısı
Yeşil dönüşüm sürecinde bir yol haritası olmayan, proje ve yatırımlarını nasıl yapacağını bilmeyen ve sürece dahil olmak isteyen KOBİ’ler için oluşturulmuştur. Bu çağrı KOBİ’ler için bir mentörlük desteğidir.
Mentörlük hizmeti verecek kuruluşlar TÜBİTAK tarafından akredite edilecektir.
KOBİ’lerin alacağı hizmetin %90’ı için hibe desteği verilecektir.
6 ay geçerlidir, proje başına 210.000 TL üst limiti bulunmaktadır.
Mentörlük hizmeti vermek isteyen kurum ve firmaların ilk çağrı başvuru sonuçları açıklanmıştır. TÜBİTAK tarafından akredite olan mentör unvanı alan firmaları öğrenmek için buradan ulaşabilirsiniz.
Çağrı kapsamında detaylı bilgiyi buradan inceleyebilirsiniz.
1832 – Sanayide Yeşil Dönüşüm Çağrısı
1832 ve 1833 çağrıları firmanın kendi imkanlarıyla ya da TÜBİTAK-TEYDEB veya KOSGEB destekleri ile yapılmış, belirli bir aşamaya gelmiş fakat henüz üzerinde ticarileşmesi için çalışması gereken ileri seviye Ar-Ge çalışmaları bu çağrılar için geçerli olacaktır. Yapılacak ön değerlendirme sürecinde bu çalışmaların sırasıyla uygunluk kontrolü>hakem değerlendirmesi (yerinde ziyaret)> grup yürütme kurulu değerlendirmesi > başkanlık onayı süreçleri gerçekleştikten sonra belli bir puanlama sistematiğinden başarı elde eden projeler kabul edilecektir.
1832 de firma tek başına ya da en fazla 3 ortak yer alacak şekilde başvurabilir.
Süre üst sınırı 24 ay olup, ilk çağrıya başvuru tarihleri: 08.12.2023 – 09.02.2024 tarihleri arasındadır.
Yeşil Dönüşüm kapsamında 6 yıl sürecek olan proje kapsamında finansman kaynağı bitene kadar çağrılar tekrarlanacak ya da yeni çağrılar duyurulacaktır.
1832 ve 1833 kapsamındaki konu başlık detaylarını buradan inceleyebilirsiniz.
Çağrı kapsamında şirket uygunluğu, bütçe, hibe ve geri ödeme sistemleri hakkında detaylı bilgiyi TÜBİTAK-1832 sayfasından inceleyebilir, TÜBİTAK-TEYDEB sayfasından çağrıya başvurabilirsiniz.
GÜNCELLEME: TÜBİTAK-1832 2024 Sanayide Yeşil Dönüşüm çağrı takvimi belli oldu.
1833 çağrı kapsamında özel sektör, üniversite ve kamu iş birliği ile oluşturulmuş platform başvuruları değerlendirilecektir. Platform içerisinde birden fazla Ar-Ge projesi olmalıdır. Bu çağrının odak noktası yeşil dönüşüm süreci ile elde edilecek ürün ve ürün gruplarının geliştirilmesi beklenmektedir.
Çağrının program süresi 36 ay üst sınırlı olup, platform başına üst limit 300.000.000 TL‘dir.
Çağrı başvuru tarihleri: 08.12.2023 – 09.02.2024 arasındadır. Çağrı finans desteği tükenene kadar tekrar açılabileceği bildirilmiştir.
Platform yürütücü kuruluşu orta ya da büyük ölçekli kuruluş olması gerekmektedir.
Bu çağrıda avantajlı konumda değerlendirilebilecek kurum/kuruluşlar TÜBİTAK tarafından aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
Hedef ürün/ürün grubunun potansiyel müşterisi/kullanıcısı olabilecek kuruluşlar
TÜBİTAK 1004, Sayem Programı, 1711 ve 1707 desteği alan kurum/kuruluşlar
Teknoloji tabanlı girişimcilere yatırım yapan kuruluşlar
TÜBİTAK 1512 BİGG, 1812 veya Teknogirişim desteği alan firmalar
Yenilikçi startup/teknogirişim firmaları
Pazar payını etkileyecek büyüklükte firma(lar)
Yan sanayi temsil gücü olan KOBİ’ler
Uluslararası Ar-Ge projesi yapıyor/tamamlamış olan şirketler
Çağrı kapsamında detaylı bilgiyi buradan inceleyebilir, TÜBİTAK-TEYDEB sayfasından çağrıya başvurabilirsiniz.
GÜNCELLEME: TÜBİTAK-1833 2024 Sayem Yeşil Dönüşüm çağrı takvimi belli oldu.
1832 firmalar bireysel ya da en fazla 3 ortaklı başvuru yapabilirken, 1833te konsorsiyum oluşturup platform şeklinde başvuru yapılabilmektedir.
1832’de üniversiteler ortak olamaz, danışmanlık/hizmet alınır, 1833’te üniversiteler ortak olabilmektedir.
1832’de tek bir proje yürütülür, 1833’te eş zamanlı olarak birden fazla proje yürütülmesi beklenmektedir.
1832’de veri içeren, üzerinde daha önce çalışılmış Ar-Ge projesi olma şartı istenirken, 1833’te böyle bir zorunluluk yoktur.
1832’de başvuran projeler sıralanıp eşit değer uygulaması ile değerlendirilirken, 1833’te her proje kendi içinde değerlendirilir.
Dünya Bankası Çağrıları Genel Kuralları
Firmalara Türk Lirası üzerinden faizsiz geri ödemeli destek verilecektir. Ön ödeme şeklinde kuruluşlara aktarılacaktır.
Sermaye şirketlerinden geri ödeme tutarı kadar teminat alınacaktır.
Firmaların tescil tarihi 2+ yıl olmalıdır.
Başvuru sahibi kuruluş en az % 75 ortaklıkla özel sektöre ait işletme olmalıdır.
Üniversiteler ve Araştırma Kurumları TÜBİTAK bütçesinden % 100 hibe destek alabilecektir.
Üniversiteler/araştırma kurumları projede yürütücü olamayacak, ancak 1832 çağrısında danışmanlık/hizmet alımı yapılan kurum ya da 1833 çağrısında ortak olarak yer alabilecektir.
Finansal uygunluk kontrolü yapılacaktır.
Bir firma Dünya Bankası finansmanı ile en fazla 2 proje için geri ödemeli destek alabilecektir.
Proje başvuruları için firma ölçeği kısıtlaması yoktur. Mentörlük desteği için ise sadece KOBİ’ler destek alabilecektir.
Projede yer alan her bir kuruluştan Çevresel ve Sosyal Etki Beyan Formu alınacaktır.
Yeşil Sanayi Dönüşüm Programı hakkında detaylı bilgiyi TÜBİTAK ve KOSGEB sayfalarından ulaşabilirsiniz. TÜBİTAK ve KOSGEB yetkililerin İstanbul Sanayi Odası moderatörlüğünde düzenlenen Türkiye Yeşil Sanayi Projesi Tanımı ve Bilgilendirme Toplantısının detaylarını “Youtube” üzerinden inceleyebilirsiniz.
Yeşil Mutabakat yukarıda belirtilen öncelikli sektörler üzerinde kurulmuş bir eylem planı değildir, tekstil sektörü de döngüsel ekonomi kapsamında değerlendirilmektedir. İçerik olarak ham madde seçimi, döngüsel moda tasarım, geri-dönüşüm, atık yönetimi vb. konuları ele almaktadır. TÜBİTAK 1831, 1832, 1833 çağrılarının gelişim süreçleri yakından takip edilmesi kritiktir ve 6 yıllık bu süreçte yeni çağrılarda tekstil sektörünün dahil edilmesi kaçınılmaz görünmektedir.
KAYNAKLAR
Fetting, C., “The European Green Deal”, ESDN Report, December 2020 ESDN Office, Vienna, (2020).
WorldBank Press, “World Bank Approves $450 million to Foster a Greener and More Resilient Industrial Sector in Türkiye”, (2 Haziran 2023), https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2023/06/02/world-bank-approves-450-million-to-foster-a-greener-and-more-resilient-industrial-sector-in-t-rkiye
Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, “Yeşil Mutabakat Eylem Planı”, (Temmuz 2021), https://ticaret.gov.tr/data/60f1200013b876eb28421b23/MUTABAKAT%20YE%C5%9E%C4%B0L.pdf
TÜBİTAK, “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi”, (8 Aralık 2023), https://www.tubitak.gov.tr/tr/turkiye-yesil-sanayi-projesi
Tekstilst - Sürdürülebilirlik ve Tekstil Bilim Haberleri ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen giriş yapın veya hesap oluşturun, üstelik tamamen ücretsiz!
